- In de praktijk mag je volgens de richtlijn dus niet meer dan een handvol Zweedse rivierkreeften op je bord eten. Het is een resultaat dat om reflectie vraagt, zegt Torbjörn Synnerdahl, projectmanager bij het Eurofins-laboratorium.
Het is nu het rivierkreeftseizoen en veel Zweden smullen van deze geliefde zeevruchten. Persbureau Testfakta heeft Eurofins uit Lidköping de opdracht gegeven om de aanwezigheid van zogenaamde PFAS-chemicaliën te analyseren in acht merken verse en bevroren rivierkreeften die in Zweedse winkels worden verkocht.
PFAS zijn gekoppeld aan een zwakker immuunsysteem bij kinderen, leverschade en schildklieraandoeningen. Ook de bekendste PFAS-stoffen (PFOS en PFOA) worden ervan verdacht kankerverwekkend te zijn.
Uit testresultaten blijkt dat Zweedse rivierkreeften zeer hoge PFAS-waarden hebben. Ullmo, uit de Zweedse meren, heeft het hoogste gehalte met 14.062 nanogram (ng) per kilogram. Dit kan worden vergeleken met 106 ng/kg voor Turkse rivierkreeften van Fiskeriet en het laagste citaat, 20 ng/kg voor Egyptische rivierkreeften van Ullmo.
Testfakta heeft berekend hoeveel rivierkreeften een persoon van 70 kilo in een week kan eten zonder de EFSA-richtlijnwaarde te bereiken. Voor Zweedse rivierkreeften zal dit 22 tot 34 gram rivierkreeftenvlees zijn, wat overeenkomt met 3 tot 6 rivierkreeften. De cijfers voor geïmporteerde rivierkreeften variëren van 64 tot 1.973 rivierkreeften.
- Een verbod op de productie en het gebruik van alle PFAS is noodzakelijk in de EU en wereldwijd, zegt Åke Bergman, emeritus hoogleraar milieuchemie. Wat rivierkreeften betreft, denk ik dat je je consumptie van rivierkreeften met een hoog PFAS-gehalte moet beperken, terwijl je je ook moet afvragen wat je weet over andere milieuverontreinigende stoffen in de rivierkreeften die je koopt, zegt hij.
- Als de informatie klopt, geeft dit aan dat het Zweedse milieu meer vervuild is dan andere omgevingen waar wilde rivierkreeften voorkomen, zegt Åke Bergman.
PFAS-achtergrond
PFAS (poly- en geperfluoreerde alkylstoffen) is een verzamelnaam voor een groep chemicaliën die overal in ons milieu voorkomen, bijvoorbeeld in pannen, schoenen, waterdichte kleding, blusschuim en cosmetica. In totaal zijn er zo’n 5.000 verschillende PFAS-stoffen, maar slechts een fractie daarvan is getest vanuit gezondheidsperspectief.
PFAS worden ook wel forever chemicaliën genoemd omdat ze in de natuur niet afbreken en worden opgeslagen in de lichamen van dieren en mensen.
De afgelopen jaren hebben onderzoeken die aantonen dat PFAS-verontreinigd drinkwater op verschillende locaties in Zweden aanwezig is, veel aandacht gekregen. Vergeleken met veel andere regio's halen we in Zweden een groot deel van ons drinkwater uit meren, beken en putten. Er zijn ook grote hoeveelheden PFAS gemeten in waterwegen en visbestanden in de buurt van luchthavens waar bij oefeningen blusschuim, dat PFAS-chemicaliën bevat, is gebruikt.
Voor drinkwater is de Zweedse grenswaarde voor PFAS 100 nanogram (ng) per liter, maar volgens een huidig voorstel van het Zweedse Voedselagentschap zou deze waarde aanzienlijk verlaagd moeten worden naar 4 ng/liter. Ter vergelijking: Denemarken heeft onlangs een grenswaarde van 2 ng/liter ingevoerd.
Onderzoek naar PFAS staat nog in de kinderschoenen als het gaat om langetermijneffecten, maar steeds meer onderzoeken wijzen op een verhoogd risico op negatieve gezondheidseffecten, zoals een zwakker immuunsysteem bij kinderen, leverschade en hormonale veranderingen. Ook van de meest bekende PFAS-stoffen (PFOS en PFOA) wordt vermoed dat ze kankerverwekkend zijn en negatieve effecten hebben op de voortplanting.
Onlangs werd een onderzoek van het door de EU gesteunde European Human Biomonitoring Initiative gepresenteerd waarin de PFAS-niveaus in het bloed van adolescenten in negen EU-landen werden gemeten. Uit het onderzoek bleek dat Zweedse tieners aan de top stonden en dat in alle landen behalve Spanje de huidige richtlijnen werden overschreden. Volgens de studie lijkt er een verband te bestaan tussen verhoogde niveaus van PFAS en een hoge consumptie van eieren, vis, slachtafval en lokaal geproduceerd voedsel.
De referentiewaarden die in de test zijn gebruikt, zijn ontwikkeld door de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid, EFSA.