– W praktyce zatem, zgodnie z wytyczną, nie należy zjadać na talerzu więcej niż garść szwedzkich raków. Jest to wynik wymagający refleksji, mówi Torbjörn Synnerdahl, kierownik projektu w laboratorium Eurofins.
Obecnie trwa sezon na raki i wielu Szwedów delektuje się ukochanymi skorupiakami. Agencja informacyjna Testfakta zleciła firmie Eurofins w Lidköping analizę obecności tak zwanych substancji chemicznych PFAS w ośmiu markach mrożonych i świeżych raków sprzedawanych w szwedzkich sklepach.
PFAS jest powiązany z słabszym układem odpornościowym u dzieci, uszkodzeniem wątroby i zaburzeniami tarczycy. Najbardziej znane substancje PFAS – PFOS i PFOA – również podejrzewa się o działanie rakotwórcze.
Wyniki badań wykazały, że raki szwedzkie charakteryzują się znacznie podwyższonymi wartościami PFAS. Najwyższą zawartość ma Ullmo ze szwedzkich jezior, wynosząca 14 062 nanogramów (ng) na kilogram. Można to porównać ze 106 ng/kg dla raków tureckich Fiskeriet i najniższą kwotą wynoszącą 20 ng/kg dla raków egipskich Ullmo.
Testfakta obliczyła, ile raków może zjeść osoba ważąca 70 kg w ciągu tygodnia, nie osiągając wartości zalecanej przez EFSA. W przypadku raków szwedzkich będzie to od 22 do 34 gramów mięsa raków, co odpowiada 3 do 6 rakom. Odpowiednie liczby importowanych raków wahają się od 64 do 1973 raków.
- Konieczny jest zakaz produkcji i stosowania wszystkich PFAS na poziomie UE i świata, mówi Åke Bergman, emerytowany profesor chemii środowiska. Jeśli chodzi o raki, myślę, że należy ograniczyć spożycie raków o wysokim stężeniu PFAS i jednocześnie zapytać, co wiesz o innych substancjach zanieczyszczających środowisko w kupowanych rakach, mówi.
- Jeśli informacje są prawidłowe, oznacza to, że szwedzkie środowisko jest bardziej zanieczyszczone niż inne środowiska, w których występują dzikie raki, mówi Åke Bergman.
Tło PFAS
PFAS (substancje poli- i perfluorowane alkile) to zbiorcza nazwa grupy substancji chemicznych występujących wszędzie w naszym otoczeniu, na przykład w patelniach, obuwiu, odzieży przeciwdeszczowej, piankach gaśniczych i kosmetykach. W sumie istnieje około 5000 różnych substancji PFAS, ale tylko część z nich została przetestowana pod kątem zdrowotnym.
PFAS są czasami nazywane wiecznymi substancjami chemicznymi, ponieważ nie rozkładają się w przyrodzie i są magazynowane w ciałach zwierząt i ludzi.
W ostatnich latach duże zainteresowanie wzbudziły badania wykazujące skażenie wody pitnej PFAS w kilku miejscach w Szwecji. W porównaniu z wieloma innymi regionami, w Szwecji dużą część wody pitnej pozyskujemy z jezior, strumieni i studni. Duże ilości PFAS zmierzono także w drogach wodnych i stadach ryb znajdujących się w pobliżu lotnisk, gdzie podczas ćwiczeń używano piany gaśniczej zawierającej chemikalia PFAS.
W przypadku wody pitnej szwedzka wartość dopuszczalna PFAS wynosi 100 nanogramów (ng) na litr, ale zgodnie z aktualną propozycją Szwedzkiej Agencji ds. Żywności wartość tę należy znacznie obniżyć do 4 ng/litr. Dla porównania, Dania wprowadziła niedawno wartość dopuszczalną wynoszącą 2 ng/litr
Badania nad PFAS, jeśli chodzi o skutki długoterminowe, są wciąż w powijakach, ale coraz więcej badań wskazuje na zwiększone ryzyko negatywnych skutków zdrowotnych, takich jak osłabienie układu odpornościowego u dzieci, uszkodzenie wątroby i zaburzenia hormonalne. Najbardziej znane substancje PFAS – PFOS i PFOA – również podejrzewa się o to, że są rakotwórcze i mają negatywny wpływ na reprodukcję.
Niedawno zaprezentowano badanie w ramach wspieranej przez UE Europejskiej Inicjatywy na rzecz Biomonitoringu Człowieka, w którym mierzono poziom PFAS we krwi nastolatków w dziewięciu krajach UE. Badanie wykazało, że w czołówce znalazła się szwedzka młodzież, a we wszystkich krajach – z wyjątkiem Hiszpanii – obecne wytyczne zostały przekroczone. Według badania wydaje się, że istnieje związek między wysokim poziomem PFAS a wysokim spożyciem jaj, ryb, podrobów i żywności produkowanej lokalnie.
Wytyczne wartości zastosowane w teście zostały opracowane przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, EFSA.